Zamki i pałace na Dolnym Śląsku

Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim

Jedną z ciekawszych atrakcji Dolnego Ślaska są stare zamki i pałace, których na tej ziemi zbudowano bardzo wiele. Zamki powstawały głównie na miejscu dawnych grodów plemion śląskich. Budowano ich wiele, bo Dolny Śląsk był podzielony na wiele księstw, które często ze sobą rywalizowały i były łakomym kąskiem dla sąsiednich królestw jako cenne lenno. Stąd też książęta i znaczniejsi rycerze budowali zamki dla obrony swoich terytoriów.

Zamki Dolnego Śląska powstające w średniowieczu były budowane przede wszystkim z kamieni. Tego budulca na Dolny Śląsku nie brakuje, a pobierano go zwykle w pobliżu placu budowy. Nie zawsze był to materiał najwyższej jakości, co odbijało się na trwałości zamków. Widać to także w kolorystyce zamków zależnej od rodzaju minerałów zawartych w kamieniach użytych do budowy. Początkowo zamki budowano w najprostszej, okrojonej formie, ponieważ zazwyczaj chodziło o czas i pieniądze. Z czasem zamki rozbudowywano, modernizowano i przystosowywano do obrony z użyciem armat i broni palnej. Chodzi tu nie tylko o wykonanie stanowisk strzelecki i budowę bastei dla armat, ale również o wzmocnienie murów i bram. Oczywiście zamki były również niszczone w wojnach i trzeba było je odbudowywać. Najwięcej zniszczeń przyniosły wojny husyckie, w czasie których spalono kilkadziesiąt zamków, większości później odbudowanych i rozbudowanych. Zamki Dolnego Śląska to w dużej części dziedzictwo piastów śląskich, które powinniśmy szanować.

Duże zniszczenia przyniosła również wojna trzydziestoletnia z pierwszej połowy XVII wieku. Był to okres, w którym zmalała rola zamków w obronie terytorium. Zniszczone zamki spotkał więc różny los. Jeśli budowano je na niedostępnych wzgórzach, to często opuszczano je. Do obrony się nie nadawały, a do zamieszkania były niewygodne. Powoli zamieniały się więc w ruiny. Znaczna część zamków została przebudowana na pałace, zwłaszcza te, które miały zaplecze w postaci dużych majątków ziemskich. Zniszczenia wojenne były dobrym pretekstem do rezygnacji z funkcji obronnych i przebudowy ruin zamków na pałace. Często formalnie nadal nazywano te budowle zamkiem jak na przykład Książ, czy Kliczków.

Od XVII wieku budowano jedynie pałace. Rozwój gospodarki był na tyle silny, ze przy wielu folwarkach budowano mniejsze lub większe pałace. Tak powstawały pałace na Dolny Śląsku, a ich liczba łącznie z dużymi dworami zbliża się to tysiąca. Dzisiaj znaczna część pałaców już nie istnieje albo jest w stanie zaawansowanej ruiny. Paradoksalnie nie jest to wynik zniszczeń w wyniku działań wojennych, tylko zniszczeń powojennych dokonanych przez wojska radzieckie, szabrowników, okolicznych mieszkańców. Chyba najwięcej zniszczeń odnotowano po upadku komunizmu. Niemniej zostało jeszcze dużo pałaców do uratowania. Zwiedzajmy je, bo naprawdę jest co podziwiać.